بررسی وجوه نوستالژی در شعر حافظ

نوستالژی از اصطلاحات علم روان شناسی و به معنای دل‏تنگی، حسرت زدگی، و غم غربت است که از دیرباز، در ادبیات فارسی نمود گسترده ای داشته و جایگاهی ویژه را در شعر غنایی به خود اختصاص داده اسـت. هدف ما در پژوهـش حاضر بررسی وجوه نوستالژی در اشعار حافظ در سـه بخش فردی، سیـاسی- اجتماعی، و عرفانی با روش توصیفی – تحلیلی است. عصر حـافـظ دوره ای بحـرانی در تـاریخ ایران بوده است؛ از ایـن رو، تأثـرات حاصـل از اوضـاع نـابهنـجار سیاسـی- اجتماعی در سروده های این شاعر بسیار برجسته است؛ به گونـه ای که بسیاری از مصـادیق نوستـالژی در شـعر حافــظ ریـشه در زمیـنـه‏هــای ســیاسی- اجتماعی عـصر او دارد. اندیشه های عرفانی خواجه در نگاه به گذشته ازلی و هبوط انسان به کره خاکی با حسرت و اندوه جدا شدن از عالم مـعنا پیوند مـی خورد و نگاه متفاوت حافظ به این مسأله هم شایسته بررسی است. با توجه به شخصیت فعال و مؤثر حافظ، در شعر او موارد نقض نوستالژی را نیز می توان مشاهده کرد؛ اندیشه هایی چون غم ستیزی و شادخواری، امیدواری به آینده، توکل به لطف خدا و رضا دادن به داده او حافظ را یاری کرده است تا در آن روزگار سیاه، اسیر سلطه غم و حسرت نشود.